خرگوش : خَرگوش پستانداری است علفخوار، از خانوادهٔ خرگوشان (Leporidae) و دارای اندامی شبیه به گربه و گوش‌های دراز و لب‌های شکافدار. دست‌های خرگوش از پاهایش کوتاهتر است. و بسیار تند حرکت می‌کند، و دارای انواع مختلف است. در حدود ۶ تا ۸ بچه به دنیا می‌آورد. در هنگام زمستان به دلیل داشتن پوست سفید پیدا کردن او در برف دشوار است. تغییر رنگ پوست این حیوان ما را به شگفت می‌آورد یعنی در زمستان سفید شدن پوست این جانور و در تابستان خاکستری یا قهوه‌ای شدن آن. می‌توان این خرگوش را مانند آفتاب پرست دانست که او نیز تغییر رنگ می‌دهد. خرگوش قطبی سوراخ‌هایی به عمق ۲ متر در برف حفر می‌کند که این مکان جای مناسبی برای مخفی کردن کودکان به هنگام خطر است. تولید مثل خرگوش به صورت القایی است یعنی با هر با آمیزش امکان باروری وجود دارد و تخمک گذرای بسته به آمیزش دارد.

انواع خرگوش : انواع مختلفی دارد که معروف ترین آن خرگوش نیوزلندی است که بسیار فربه و برزگ است و مناسب برای پرورش .

خرگوش ها ۲ نوع مدفوع دارند:

۱ .نرم ۲ .سخت

مدفوع نرم یک مجددا خورده میشود که میتواند هنگامی که در محیط قرار بگیرد آلوده کننده باشد

بیماری های قابل انتقال از خرگوش:

 ۱ ـ آسکاریاز (کرم روده) : علائم در حیوان بصورت مشکل تنفسی و سرفه و مشکل گوارشی و حتی ممکن است بدون علائم باشد. در انسان نیز بیشتر در کودکان دیده میشود و افراد بالغ کمتر مبتلا میشوند . علائم در کودکان بصورت پرخوری یا بی اشتهایی ، نفخ شکم ، درد شکم ، اسهال ، استفراغ ، دندان قروچه. راه انتقال : بلعیدن تخم انگل

 ۲ ـ تب مالت

 ۳ ـ جرب ( شوره متحرک ) : یک نوع آلودگی مایتی است . آلودگیهای مایتی در خرگوشها بسیار شایع است که فقط یک نوع آن قابل انتقال به انسان میباشد که البته این نوع آلودگی مایتی در سگها و گربه ها هم دیده میشود. معمولاً در خرگوش و گربه فاقد علائم ظاهری مشخصی است ولی با معاینه میکروسکپی قابل تشخیص است . در سگها و انسان علائم مشخصی دارد که شامل خارش مداوم و پوسته پوسته شدن سطح پوست است . این آلودگی در فصل بهار شیوع بیشتری دارد . و همچنین وقتی ویتامین c در جیره غذایی کم بوده و یا حیوان مبتلا به بیماری زمینه ای دیگری که باعث کاهش قدرت سیستم ایمنی بدن میشود ، باشد نیز این آلودگی نیز بیشتر بروز میکند . همانطور که گفته شد تشخیص آن در خرگوش به آسانی امکان پذیر نیست ولی معمولاً در ناحیه پشت و گردن دیده میشود و میتواند سبب بروز شوره و سبوره و ایجاد خارش میشود . همچنین این مایت ممکن است باعث بروز واکنش حساسیتی شدید در خرگوش شود .

 ۴ ـ درماتوفیت ( عفونت قارچی پوست ) : در تمامی پستانداران مشاهده میشود . انواع مختلفی دارد که بعضی از آنها بین انسان و حیوان مشترک است و در انسان معمولاً پوست و ناخن یعنی بخشهایی از بدن که حاوی کراتین هستند را درگیر میکند . متاسفانه قبل از اینکه علائمی در جوندگان از خود بروز دهد در انسان بروز میکند . پیشگیری : تغذیه صحیح در جهت بالا بردن سیستم ایمنی بدن جانور . نظافت مداوم محل زندگی و استراحت خرگوش و کنترل محیط زندگی از نظر رطوبت و نور خورشید ( چون قارچها در محیط های مرطوب و تاریک بهتر رشد میکنند ) در صورت مشاهده آلودگی قارچی : استریل کردن محل زندگی از طریق گرداندن شعله مشعل در همه جای قفس جهت استریل کردن و سوزاندن موهای آلوده باقیمانده . سپس تمیز کردن دیواره قفس با فرمالین و ضد عفونی کردن کف قفس با محلول هیدروکسید سدیم یا محلول ۵% اسید پراستیک .

 ۵ ـ فیلاریازیس : بیشتر در میمونها و گربه های وحشی . بیماری رایج در کشورهای فقیر . انتقال از طریق پشه ناقل . در ایران دیده نشده.

 ۶ ـ پاستورلوز : بیماری کشنده برای خرگوش . علائم بیماری در خرگوش شامل آبریزش بینی ، عطسه ، سختی تنفس ، پاهای جلویی خرگوش بدلیل تمیز کردن مداوم بینی مات میشود . عفونت گوش میانی و داخلی که علامت آن کج شدن سر حیوان به یک سمت است . انتقال به انسان از طریق خراش یا گاز گرفتگی که بصورت التهاب در اطراف محل خراش یا گاز گرفتگی بروز میکند .

 ۷ ـ طاعون : بیشتر در جوندگان وحشی و انتقال آن از طریق کک آلوده .

 ۸ ـ تب کیو : بیشتر از احشام بخصوص بز انتقال می یابد . در انسان علائم آنفولانزا را دارد ولی چون باکتریایی است با آنتی بیوتیک درمان میشود . این بیماری برای افرادی که بیماری دریچه ای قلب دارند خطرناک است .

 ۹ ـ هاری : واکسن آن موجود است و اگر خرگوشتان بیرون از خانه زندگی میکند ویا او را بیرون میبرید و امکان دارد با حیوانات آلوده تماس پیدا کند حتماً واکسینه اش کنید .

 ۱۰ ـ سالمونلا : منبع اصلی آن خزندگان از جمله لاک پشت میباشد و در خرگوش بندرت دیده میشود ولی در صورت ابتلای خرگوش به آن میتواند برایش کشنده باشد . علائم بیماری در خرگوش : ضعف و بی حالی ، تندتر شدن تنفس ، بالا رفتن دمای بدن ، کاهش اشتها به همراه اسهال . علائم این بیماری در انسان به میزان آلودگی بستگی دارد و میتواند شامل علائم زیر باشد : اسهال ، درد شکمی ، تب خفیف و ندرتاً سپتی سمی .

 ۱۱ ـ کنه

 ۱۲ ـ نماتود ( کرم روده ای ) تریکوسترونژیلوس

۱۳ ـ تولارمی : بیشتر در خرگوشهای وحشی دیده میشود و میتواند برای خرگوش کشنده باشد . علائم آن در خرگوش شامل : تب بالا ، لاغری مفرط علائم آن در انسان : شبیه آنفولانزا مثل تب و سردرد و تهوع . شکل زخمی آن رایجترین شکل آن است که با تورم غدد لنفاوی همراه است . با آنتی بیوتیک قابل درمان است و واکسن نیز دارد .

بیماری های خرگوش :

استورلوز (Pasteurellosis) مهمترین عامل باکتریایی بیماریزا در خرگوشها پاستورلامولتوسیدا می‌باشد. عفونت ناشی از این باکتری ممکن است بصورت التهاب مخاط بینی، پنومونی، التهام گوش میانی، التهاب مخاط چشم، آبسه و عفونتهای دستگاه تناسلی، دیده شود . متعاقب ابتلا به این بیماری ظاهرآ ایمنی ضعیفی ایجاد می‌گردد که باعث می‌شود خیلی از خرگوشها بصورت حامل (Carrier) باقی مانده و باعث بقای بیماری در محیط و ابتلای سایر خرگوشها گردند . توصیه می‌شود به محض مشاهده علائم فوق جهت تشخیص و درمان بیماری خرگوش خود، به دامپزشک مراجع کنید. دامپزشک توضیح خواهد داد که آنتی‌بیوتیکها معمولا بیماری را به ظاهر رفع و یا شدت آنرا کاهش می‌دهند، ولی بیماری ممکن است متعاقب یک فشار محیطی یا استرس، دوباره عود کند .

پنومونی (Pneumonia) در هر سنی ممکن است حیوان را درگیر کند . حیوان مبتلا علایمی چون تب  کاهش اشتها، التهاب مخاط بینی (ابتدا با تشرح سروزی چشمها و بینی شروع شده و سپس این ترشحات بصورت چرکی و خشک شده بر روی بینی مشاهده می‌شوند)، تنگی نفس، عطسه و سفه از خود نشان می‌دهد . توصیه می‌کنیم به محض مشاهده علائم فوق به دامپزشک مراجعه کنید. در صورتیکه یکی از خرگوشهایتان مرده باشد، لاشه خرگوش مرده را هر چه سریعتر به دامپزشکتان برسانید چرا که مشاهده کالبدگشایی کمک زیادی به وی در تشخیص صحیح بیماری کرده و سیاست درمانی مناسبی برای سایر خرگوشهای مبتلا، پایه‌گذاری خواهد کرد .

آنتروتوکسمی عامل بیماری Clostridium spiroform می‌باشد. بیماری بصورت اسهال آبکی ناگهانی دیده می‌شود که عمدتآ بچه خرگوشهای ۲ ـ ۱ ماهه را درگیر می‌کند. در اکثر مواقع، خرگوش در شب سالم به نظر می‌رسد و آنگاه در روز بعد مرده یافت می‌شود. به منظور پیشگیری از بیماری رعایت نکات زیر حائز اهمیت است. غذا می‌بایست کیفیت خوب و فیبر بالا داشته باشد، تغییر ناگهانی در جیره صورت نگیرد و هرگونه تغییر بتدریج و در طی یک هفته انجام پذیرد. بچه خرگوشها زود از شیر گرفته نشوند و غذا از ۳ ـ ۲ هفتگی در اختیار آنها گذاشته شود. در این مورد نیز لاشه خرگوش مرده به تشخیص توسط دامپزشک کمک خواهد نمود. بعلت سیر سریع بیماری، درمان با آنتی‌بیوتیکها چندان رضایت‌بخش نیست .

بیماری Tyzzer

این بیماری توسط Bacillus piliformis در بسیاری از گونه‌های حیواین نظیر خرگوش، همستر، موش و گربه ایجاد می‌گردد. بیماری با اسهال آبکی و مرگ سریع طی یک تا دو روز مشخص می‌گردد. گاهی اوقات تمام بچه خرگوشهای یک مادر را درگیر می‌کند. بیماری معمولا در سنین ۳ ـ ۵/۱ ماهگی دیده می‌شود و مرگ و میر ممکن است تا %۵۰ برسد. این باسیل گرم منفی بعنوان یک جرم داخل سلولی در سلولهای کبد و اپیتلیوم سکوم مطرح می‌باشد. با توجه به اینکه حالت فعال (Vegetativr) باکتری در محیط ناپایدار می‌باشد، احتمال می‌رود بیماری با خوردن اسپورهای باکتری منتقل شود.ا نتقال از طریق جفت نیز ممکن است انجام پذیرد. علایم کالبدگشایی نظیر ضخیم شدن دیواره سکوم، خونریزیهای نقطه‌ای بر روی آن و نقاط نکروزه سفید رنگ به قطر ۲ میلی‌متر بر روی کبد به تشخیص بیماری توسط دامپزشک کمک خواهد نمود. وی به شما خواهد گفت که درمان بیماری چندان موفقیت‌آمیز نیست، بدلیل اینکه جرم داخل سلولی است و مقابله با آن مشکل است .

میکسوماتوز (Myxomatasis) عامل بیماری ویروس Myxoma از خانواده Poxviridae می‌باشد. عمده‌ترین راههای انتقال آن توسط بندپایان، کک‌ها و هوا می‌باشد. جنس Sylvilagus منبع طبیعی ویروس می‌باشد. از این رو این حیوانات به این ویروس نسبتآ مقاومند، اما خرگوشهای آزمایشگاهی (Oryctolaus cuniculus) ، شدیدآ به بیماری مبتلا شده و مرگ و میر بالایی در جمعیت آنها رخ می‌دهد . خرگوش در حالت فوق حاد بیماری در ظرف یک هفته تلف می‌شود و قبل از مرگ حیوان بیحال و پلکهای آن متورم می‌گردد. در حالت حاد، پس از گذشت یک هفته چشم‌ها بی‌رمق شده و تورم و در اطراف دهان، سوراخهای بینی، مجاری تناسلی و مقعد دیده می‌شود. در خرگوشهایی که زنده می‌مانند، پس از گذشت ۱۰ روز از آغاز بیماری، تورم چرکی پلک و ملتحمه و التهاب در قاعده گوش مشاهده می‌گردد . ممکن است ندولهایی در روی سر، پاها و گوشها دیده شود. در حالت حاد معمولا پس از گذشت ۱۱ روز از آلودگی به ویروس، حیو ان تلف می‌شود. بهتر است به دامپزشک مراجعه کنید تا بیماری را با مشاهده علایم کلینیکی و آسیب‌شناسی تشخیص دهد . در نواحی که بیماری بومی است، کنترل ناقلین باعث کنترل بیماری می‌گردد. خرگوشهای تازه وارد می‌بایست در محلی به دور از حشرات به مدت ۲ هفته قرنطینه گردند. برای ایجاد ایمنی از یک واکسن زنده تخفیف حدت یافته استفاده می‌شود که حدود ۹ ماه ایمنی می‌دهد .

بیماری هموراژیک ویروسی(Viral hemorrhagic disease VHd ) بیماری حاد و بسیار مسری می‌باشد. اعتقاد بر این است که عامل بیماری عضو خانواده ویروسهای پاروا می‌باشد. انتقال ویروس بوسیله ذرات معلق (aerosol) و سایر ترشحات حیوان صورت می‌گیرد. انتقال مکانیکی آن توسط وسایل، انسان، جوندگان و محصولات جنسی خرگوش نیز حائز اهمیت است. بچه خرگوشهای زیر ۲ ماه مقاوم بوده و بیماری معمولا در خرگوشهای شیروار و آبستن دیده می‌شود . دوره کمون بیماری ۷۲ ـ ۲۴ ساعت بوده، خرگوش ناگهان مرده یافت می‌شود و علائمی قبل از آن مشاهده نمی‌گردد. در مواردی که دوره بیماری طولاین می‌گردد، تنگی نفس و پرخونی از جمله علایمی است که قابل رؤیت است. واگیری بیماری ممکن است تا %۸۰ هم برسد و میزان مرگ و میر هم حدود %۹۰ ـ ۸۰ می‌باشد. با دیدن علائمی چون ناراحتی تنفسی، مرگ و میر بالا و گسترش سریع بیماری می‌توان به آن مظنون شد. علائمی که در کالبدگشایی مشاهده می‌شوند (پرخونی ریه‌ها و کبد، نای مملو از کف خون‌آلود و یا غیر خون‌آلود، خونریزی در تیموس، پرخونی ضعیف تا مشخص و التهاب کلیه‌ها، طحال و کبد) به تشخیص صحیح بیماری بوسیله دامپزشک کمک خواهد نمود .

گلوله‌های مو داخل معده (Gastric hair ball)

تا قبل از این تصور می‌شد که بیماری گلوله‌های مو داخل معده، خود یک بیماری اولیه است، اما بعدها مشخص گردید که این بیماری یک چهره از بیماری دیگر، بوده و در و اقع ثانویه می‌باشد. بطور طبیعی خرگوشها به وفور خود را لیسیده و تمیز می‌کنند که در نتیجه این امر مقدار زیادی مو وارد دستگاه گوارش می‌گردد. حال اگر به هر علتی، حرکات دستگاه گواش کاهش یابد گلوله‌های مو در داخل معده تجمع خواهند کرد. از عوامل مستعدکننده این بیماری می‌توان به استرس (مثل استرس جایگاه کوچک، استرس نزدیک زایمان) درد (مثل بدفرمی دندانها و طویل شدن ریشه دندانها که ایجاد درد می‌نمایند) و ترس اشاره نمود. علایم قابل توجهی در این بیماری مانند بی‌اشتهایی، کاهش مصرف آب، کاهش مزمن وزن، افسردگی ناشی از کاهش سطح انرژی بدلیل عدم اخذ و عدم مشاهده پلتهای مدفوع به مدت ۲ ـ ۱ دیده می‌شود. توصیه می‌کنیم به محض مشاهده علائم فوق به دامپزشک مراجعه کنید. وی در وهله اول با مشاهده علایم بالینی و تاریخچه حیوان به بیماری مشکوک و سپس به منظور تأیید تشخیص، از رادیوگرافی استفاده خواهد کرد.