واکسیناسیون حیوانات خانگی امری بسیار مهم در راستای ایمن سازی حیوانات خانگی در برابر عمدتا بیماری های بسیار مسری و خطرناکی است که عمدتا جان حیوانات عزیز شما را تهدید می نماید. در ایران به طور کلی دو دسته از واکسن ها را برای سگ و گربه در کلینیک ها و بیمارستان های دامپزشکی به خصوص در کلینیک تخصصی دامپزشکی دکتر مشیری واقع در یوسف آباد تهران، خیابان فتحی شقاقی-پلاک ۱۰۷ استفاده می نمایند که شامل واکسن های هسته اصلی و واکسن هاری می باشد. واکسن های اصلی برای حیوانات خانگی که core vaccines شناخته می شود برای گربه عبارتند از واکسن های سه گانه یا تری کت یا سه گانه گربه که شامل ویروس های تخفیف حدت یافته و یا کشته برای بیماری های کلسی ویروس، پن لکوپنی و راینوتراکئیت می باشد، و برای سگ شامل واکسن های ۵ تا ۹ گانه ای می باشد که به طور کلی ۴ بیماری مختلف را حتما پوشش می دهند و به عنوان DHPPI شناخته می شوند و حیوان را بر علیه بیماری های خطرناکی مانند دیستمپر، پاروویروس، پاراآنفلوانزا و هپاتیت عفونی سگ ها واکسینه می کنند. همچنین واکسن های ۶ الی نه گانه در سگ ها نیز علاوه بر ویروس های برشمرده، حیوان را بر علیه بیماری مشترک و خطرناک لپتوسپیروز نیز ایمن می نماید که فرق بین واکسن های ۶ الی ۹ گانه در تعداد سوش های باکتری لپتوسپیروز می باشد که نه گانه کامل ترین نوع واکسن می باشد. واکسن هایی که برای حیوانات شما استفاده می شود بسیار مهم است که استاندارد های بین المللی را داشته باشد و تحت نظارت سازمان دامپزشکی کشور وارد کشور شده باشد. همچنین بسیار مهم است تا چنین واکسن هایی در موردشان رعایت زنجیره سرد از کارخانه تا محل کلینیک شده باشد. با توجه به اینکه واکسن ها باید در دمای یخچال نگهداری و حمل شوند، متاسفانه افراد سودجویی که به صورت قاچاق چنین واکسن هایی را وارد کشور می کنند اصلا شرایط دمایی و نوری و حمل و نقل و نگهداری واکسن را رعایت نمی کنند و در نتیجه چنین واکسن هایی یا فاسد است و یا در بهترین حالت اگر باعث عوارض برای حیوان شما نشود، برای ایمنی آنها بی اثر است. پس بسیار مهم است که واکسیناسیون را در محل کلینیک های دامپزشکی انجام داده و خودتان نسبت به تهیه واکسن ها اقدام ننمایید. به صورت کلی واکسن هایی که وارد کشور ما می شود از کشور های مختلفی وارد می شوند که می توان به واکسن های فایزر آمریکایی اشاره کرد که نه گانه بوده و بهترین واکسن های بازار می باشند. طبق تجربیات من، این واکسن ها با کمترین عوارض همراه می باشند و کیفیت آن ها مورد تائید من می باشد. واکسن های مریال فرانسه نیز واکسن های خوبی هستند و با کیفیت می باشند ولی متاسفانه طبق تجربیات من می توانند باعث استفراغ در حیوانات شوند که چندان مطلوب صاحبان حیوانات خانگی نمی باشد. واکسن با کیفیت بعدی نوبیواک است که مارک بسیار خوبی هست و واقعا قابل رقابت با واکسن های آمریکایی می باشد و عوارض جانبی خاصی نیز در حیوان خانگی ایجاد نمی کند. البته یادتان باشد پس از واکسیناسیون یکی دو روزی حیوان شما بی حال می شود و این بهترین عارضه واکسن می باشد. سایر واکسن های موجود در کشور مانند کنواک، بیوکن و غیره معمولا از کشور جمهوری چک وارد ایران می شوند و البته کیفیت بدی ندارند و عارضه چندانی نیز ایجاد نمی کنند لکن برخی از آنها پس از تزریق زیر پوستی، ممکن است باعث ایجاد توده در زیر بدن حیوان شوند که البته جای نگرانی نیست و پس از مدتی مرتفع و رفع می شود.
اما چه زمانی برای واکسیناسیون حیوان دلبندتان باید اقدام نمایید؟
سگ ها: توله سگ ها از سن ۴۵ الی ۶۰ روزگی باید واکسن های اصلی خود را دریافت نمایند. اولین واکسیناسیون در سنین ۴۵ الی ۶۰ روزگی انجام می شود و سپس هر ۴ هفته بوستر یا یادآور واکسن تکرار می شود تا ۴ ماهگی. سپس تکرار واکسن های اصلی به صورت سالیانه انجام می شود. توصیه ما اینست که در ۴۵ الی ۶۰ روزگی ابتدا یک واکسن ۵ گانه بخورند و سپس هر ۴ هفته واکسن های ۶ الی ۹ گانه را به عنوان یادآور دریافت نمایند. اگر سگس را خریداری و یا پیدا کردید، و سن او بالاتر از ۴ ماه بود فقط یکبار واکسیناسیون ۷ الی ۹ گانه برای آنها کافی به نظر می رسد (بر اساس پروتکل دانشگاه یوسی دیویس آمریکا) با این حال نظر ما این است که یک بار یادآور به فاصله ۴ هفته نیز دریافت نمایند.
گربه ها: بچه گربه ها از سن ۴۵ الی ۶۰ روزگای باید واکسن های اصلی خود را دریافت نمایند. اولین واکسیناسیون در سنین ۴۵ الی ۶۰ روزگی انجام می شود و سپس هر ۴ هفته بوستر یا یادآور واکسن تکرار می شود تا ۴ ماهگی. سپس تکرار واکسن های اصلی به صورت سالیانه انجام می شود. توصیه ما اینست که همان واکسن سه گانه برای گربه ها تا آخر عمر استفاده شود. اگر گربه ای را خریداری و یا پیدا کردید، و سن او بالاتر از ۴ ماه بود فقط یکبار واکسیناسیون سه گانه برای آنها کافی به نظر می رسد (بر اساس پروتکل دانشگاه یوسی دیویس آمریکا) با این حال نظر ما این است که یک بار یادآور به فاصله ۴ هفته نیز دریافت نمایند.
واکسیناسیون هاری در سگ ها و گربه ها بعد از سه ماهگی با تکرار سالیانه انجام می شود.
توجه داشته باشید پس از انجام اولین واکسیناسیون حیوان شما هنوز ایمن نیست و دو هفته طول می کشد تا واکسیناسیون بتواند ایمنی اولیه ای ایجاد نماید که تکرار یادآور های واکسن در زمان های پیش بینی شده پاسخ ایمنی و مدت زمان ایمن بودن بدن حیوان را به تدریج به اوج می رساند.
احتمال شوک پس از واکسیناسیون محتمل است ولی ما تاکنون در کلینیک خود همچین موردی را مشاهده نکرده ایم. با این حال به صاحبان دام توصیه می کنیم به مدت ۱ ساعت در کلینیک منتظر بمانند تا اگر حیوان دچار شوک آنافیلاکسی شد بتوانیم حیوان را از مرگ نجات دهیم. علامت شوک آنافیلاکسی در حیوانات به این صورت است که چشم های حیوان به شدت ملتهب شده و به اصطلاح ما پف می کند به طوری که از التهاب زیاد چشم ها بسته می شود. پوست حیوان ممکن است سرخ شود و حیوان ممکن است به شدت خود را بخاراند و یا به شدت بی حال شود و به سختی تنفس کند و در این حالت حتی ممکن است قلب حیوان ار کار بیافتد. برای همین بسیار مهم است که انجام عمل واکسیناسیون حتما در کلینیک دامپزشکی و زیر نظر دامپزشکان متبحر انجام شود.
نکته دیگر نحوه مقید سازی و زدن واکسن برای سگ و گربه است. سگ و گربه در زمان واکسیناسیون باید کاملا مقید باشند و نتوانند در زمان تزریق میلی متری تکان بخورند. ما معمولا واکسن را در ناحیه زیر پوست گردن و قسمت های فوقانی بدن مانند قلب و ریه و قفسه صدری نمی زنیم چون اگر حیوان تقلا کند ممکن است سوزن وارد قلب و ریه حیوان شده و آسیب جدی و غیر قابل برگشت ایجاد نماید. برای همین ما در قسمت پهلو های حیوان و در زیر پوست واکسیناسیون را انجام می دهیم چرا که در این نواحی ارگان های حیاتی وجود ندارند. در مورد سگ ها معمولا واکسیناسیون بدون مشکل انجام می شود. در مورد گربه های پرشین نیز معمولا چون آرام هستند خیلی سر و صدا نمی کنند ولی در مورد گربه های DSH یا خیابانی یا بومی، این دسته از گربه ها بسیار نسبت به مقید سازی واکنش نشان می دهند و جیغ زدن در زمان واکسیناسیون برای این گربه ها امری طبیعی می باشد.
عوارض واکسیناسیون می تواند به صورت بی حالی برای مدت بین یک الی ۴ روز، استفراغ، اسهال، تب، بی قراری و بی اشتهایی خود را نشان دهد که شما باید با دامپزشک خود در تماس باشید تا این عوارض کنترل شوند و جای نگرانی نیست اما اگر بیش از این زمان طول کشید حتما با دامپزشک خود مشورت کنید و یا حیوان را جهت معاینه مجدد به پیش دامپزشک ببرید.
هر واکسنی یک لیبل یا برچسبی دارد و روی آن برچسب تاریخ انقضای واکسن درج شده است. دامپزشک، پس از انجام واکسیناسیون، لیبل واکسن را از واکسن جدا نموده و در شناسنامه حیوان شما ثبت می کند و زیر آن را مهر و امضا می کند. بنابراین در هر بار مراجعه فقط یک بار باید برچسب واکسن زده شود و اجازه ندهید چند برچسب برای نوبت های بعدی نیز در شناسنامه حیوان شما زده شود. حتما دقت کنید که واکسیناسیون در کلینیک دامپزشکی و نه در پت شاپ انجام شود و کسی که مهر و امضا می کند دکتر دامپزشک باشد و شماره نظام دامپزشکی داشته باشد. افراد سودجوی بسیاری مشاهده کرده ام که مهر پزشکی را جعل می کنند و نه شماره نظام دارند و نه مجوزی برای طبابت. به این نکات توجه نمایید و اسیر تبلیغات ارزان فروشی نشوید که غش در معامله فراوان است. این حق شماست که وقتی به جایی مراجعه می کنید پروانه طبابت دامپزشک و مدرک تحصیلی وی را مشاهده کنید.
اگرچه واکسیناسیون جهت پیشگیری از بیماری های خطرناک در سگ و گربه انجام می شود لکن واکسیناسیون به طور کامل نمی تواند جلوی ابتلا به بیماری ها را بگیرد و ضمنا واکسن ها حیوان شما را بر علیه تمامی بیماری ها بیمه نمی نمایند. این مهم است که شما به توصیه دامپزشک امین خود گوش فرا دهید و نگذارید حیوان شما تا سن خاصی در تماس با سایر حیوانات و محیط های آلوده باشد.
قبل از واکسیناسیون حیوان شما حتما باید ویزیت شده و تحت معاینه قرار گیرد و به حیوان بیمار نباید واکسن تزریق کرد. پس به هیچ عنوان از دامپزشک نخواهید که بدون چکاپ نسبت به واکسیناسیون حیوان شما اقدام نماید.
اگر حیوان خانگی دارید و برای واکسیناسیون او تا کنون اقدام نکرده اید از همین امروز به کلینیک تخصصی ما مراجعه نمایید تا واکسیناسیون حیوانات دلبند شما را انجام دهیم.
با تشکر و احترام
دکتر علی مشیری
دامپزشک و متخصص جراحی
پسادکتری مهندسی بافت و پزشکی بازساختی
مدیریت درمانگاه تخصصی دامپزشکی دکتر مشیری