عقیم سازی در سگ ها و گربه ها: همه آنچه شما باید بدانید (مرتب به روز می شود)

عقیم سازی در سگ ها و گربه ها: همه آنچه شما باید بدانید (مرتب به روز می شود)

عقیم سازی یک مفهوم کلی است که در دامپزشکی دامهای کوچک به معنی درآوردن ارگان های تولید کننده هورمون های جنسی و لوله های جنسی می باشد. بهترین راه و استاندارد ترین راه برای این منظور روش جراحی می باشد که ما دامپزشکان به آن برای سگ ها و گربه های نر male castration و در ماده به آن ovariohysterectomy می گوییم.

 

در عقیم سازی نر در سگ ها یک برش یک سانتی متری در بالای بیضه ها درست در زیر آلت تناسلی نر داده می شود و هر دو بیضه از یک شکاف خارج می شود. در این پروسه جراحی بیضه و اپیدیدیم به همراه بخش اعظمی از مجاری واس دفران به همراه عروق خونی و عضله ای به نام طناب اسپرماتیک به روش جراحی خارج می گردد و ما بقی طناب اسپرماتیک و متعلقات آن لیگاتور می گردند تا خونریزی حادث نگردد. برخی از دامپزشکان برش پوستی را بخیه نمی کنند ولی برخی دیگر از جراحان همچون دکتر مشیری این شکاف را برای جلوگیری از ورود عفونت به داخل کیسه بیضه بخیه می کنند. معمولا کیسه بیضه در این جراحی برداشته نمی شود. در گربه ها روی هر بیضه یک شکاف داده می شود و پروسه ای مشابه برای برداشت بیضه ها انجام می شود. این از جراحی عقیم سازی نر. در مورد جراحی عقیم سازی ماده اوضاع قدری پیچیده تر است. در عمل اواریوهیسترکتومی ماده یا عقیم سازی ماده، پوست ناحیه شکم حیوان شکاف داده می شود و عضلات خارجی و داخلی شکم برش داده می شود و در نهایت پریتوئن یا پرده صفاق نیز برش داده می شود تا به مجوطه بطنی راه یابیم. سپس عروق تخمدان به طور دقیق لیگاتور و خونبندی می گردد و broad ligament به همراه تخمدان های چپ و راست و شاخ های رحم و خود رحم به دقت از داخل محوطه بطنی و بین روده ها خارج می شود و در نهایت محل اتصال رحم به دهانه رحم یا سرویکس با الگوهای خاصی بخیه می شود تا خونبندی کاملی اتفاق بیافتد. معمولا در این روش عروقی که به لیگامنت پهن، رحم و شاخ های رحم خونرسانی می کنند همراه با سرویکس لیگاتور می شوند تا خون بندی کاملی اتفاق بیافتد. در نهایت کل رحم، تخمدان ها، شاخ های رحم و broad ligament از داخل محوطه بطنی خارج می شوند و لایه های مختلف داخل شکم بخیه می گردد و در نهایت پوست نیز بخیه می گردد. در جراحی عقیم سازی ماده روش های مختلفی برای ورود به حفره شکمی وجود دارد. در روش کتابی (بر اساس رفرانس جراحی دام کوچک فوزوم)، برشی به طول ۴ الی ۸ سانتی متر روی شکم داده می شود تا جراح به درستی کل رحم و تخمدان ها و شاخ های رحم و لیگامنت های رحم را پیدا کرده، خونبندی های لازم را انجام دهد و کل این ساختار ها را خارج نماید. مزیت این روش این است که جراح به درستی تمامی ساختار ها را می بیند و با کمترین آسیب جراحی به ارگان های داخل بدن، رحم و تخمدان ها را خارج می نماید. عیب این روش این است که اندازه شکاف جراحی افزایش می یابد و در نهایت ممکن است ریسک عفونت و فتق به دلیل پارگی بخیه ها افزایش یابد و امروزه مدلی بازار پسند نیز نیست چون جای اسکار جراحی باقی می ماند هر چند که زیر موهای حیوان این خط برش جراحی در نهایت مخفی خواهد شد. اما روش دیگر در مورد جراحی عقیم سازی ماده، روش شکاف یک سانتی یا شکاف کوچک است. در این روش یک شکاف کوچک روی پوست و عضلات و پرده صفاق داده می شود و با استفاده از یک ابزار مخصوص به صورت کور، شاخ های رحم ابتدا به بیرون از بدن آورده می شود و سپس ابتدا عروق تخمدان ها لیگاتور شده و در نهایت پس از جدا کردن تخمدان ها از بدن همراه با شاخ رحم ساختار ها به بیرون از شکاف یک سانتی متری هدایت می شود و در نهایت بدنه رحم لیگاتور یا خونبندی خواهد شد. این روش عوارض کمتری مانند عفونت، خونریزی داخلی و فتق شکمی را دارد ولی در این روش با توجه به اینکه جراح به صورت کور و با استفاده از یک وسیله میله ای مانند به نام هوک اواریوهیسترکتومی شاخ های رحم را پیدا می کند ممکن است به مثانه، کلیه ها، روده ها و پرده مزانتر و حتی طحال حیوان آسیب ناخواسته وارد کند، عوارضی که شاید نتوان بعد از انجام این جراحی آن ها را برطرف نمود.

 

اما جراحی های عقیم سازی به طور مشخص چه عوارضی دارند؟

در مورد گربه های نر و سگ های عروسکی و کوچک، عوارض قابل اعتنایی وجود ندارد ولی اگر همین اعمال جراحی توسط یک دامپزشک غیر متخصص انجام شود ممکن است حیوان به دلیل خونریزی داخلی بمیرد و یا ناحیه عمل جراحی عفونت نماید و شاید آن موقع بر طرف کردن عفونت بسیار مشکل باشد. در مورد سگ های بزرگ به دلیل تعداد زیاد عروق خونی در ناحیه کیسه بیضه علاوه بر عوارضی که گفته شد ممکن است خونریزی های ناحیه ای رخ دهد و درون کیسه بیضه هماتوم یا لخته خونی شکل بگیرد، اتفاقی که اگر یک همکار غیر جراح ببیند ممکن است فکر کند بیضه ها خارج نشده اند لکن جراح بیضه ها را خارج کرده است ولی هماتوم یا لخته خونی داخل فضای خالی کیسه بیضه شکل گرفته است که رفع آن فقط با جراحی مجدد قابل انجام است و تا هماتوم خارج نشود بیضه همچنان به صورت پر دیده می شود. اگر عمل جراحی عقیم سازی نر توسط یک جراح غیر آشنا به اصول جراحی انجام شود ممکن است مجرای ادراری و یا آلت تناسلی حیوان آسیب جدی ببیند و این عمل جراحی بهتر است توسط یک متخصص جراحی (کسی که ۵ سال بیشتر از یک دکتر عمومی دامپزشک دوره تخصصی جراحی را گذرانده است) انجام شود.

اما در مورد جراحی عقیم سازی ماده، خطرات و عوارض بعد از عمل بسیار بیشتر از عقیم سازی نر می باشد. عقیم سازی ماده شانس عفونت پرده صفاق یا پریتونیت را افزایش می دهد. پریتونیت در انسان و حیوان کشنده است و اگر جراحی غیر استریل انجام شود (جراحی هایی که توسط  افراد ناشی انجام می شود معمولا توام با مرگ حیوان به دلیل پریتونیت بوده است) پریتونیت باکتریال و یا ویروسی (نوع ویروسی آن در گربه ها شایع تر است) محتمل بوده و سرانجام باعث مرگ حیوان خواهد شد. از دیگر عوارض این عمل خونریزی داخلی است که اگر این جراحی توسط افراد ناشی انجام شود، بسیار محتمل بوده و معمولا حیوان یکی دو روز پس از عمل جراحی به دلیل خونریزی داخلی می میرد. از دیگر عوارض این عمل عفونت محل بخیه ها و زخم های مزمن عفونی و چرکی، ایجاد آبسه، پارگی نخ های بخیه قبل از آنکه خط برش جراحی جوش بخورد و فتق شکمی می باشد و اگر صرفا به خاطر قیمت ارزان حیوان خود را دست فرد ناشی بسپارید این گونه عوارض بسیار محتمل خواهد بود و مسئول اول این رخداد ها خود شمایی هستید که به دلیل ارزانی حیوان خود را به افراد ناشی سپرده اید.

همانطور که می دانید، برای انجام عمل جراحی عقیم سازی حیوان شما باید بیهوش شود. این بیهوشی اجباری است و باید انجام شود. بنابراین فریب تبلیغات غلطی که در این رابطه برخی به اصطلاح جراح نماها انجام می دهند نخورید که می گویند عمل جراحی عقیم سازی را بدون بیهوشی انجام می دهند که اگر انجام می دهند بدانید حیوان شما در حالت هوشیاری عمل شده و تا آخر عمر خاطره تلخی از درد و رنج و صحنه های وحشتناک حین عمل یاد او خواهد بود. ما حیوان را بیهوش می کنیم، نه فقط برای اینکه درد نکشد، بلکه برای اینکه شلی عضلانی و بی حرکتی مطلوبی در حین عمل داشته باشد و از همه مهمتر هیچ چیزی از انجام عمل جراحی یادش نیاید. این ها نکات مهمی است که متاسفانه شما تا کنون نمی دانستید ولی از الان بدانید.

بیهوشی غیر اصولی قطعا می تواند مرگ حیوان شما را رقم بزند بنابراین بیهوشی نیز اصولی دارد. برای انجام یک بیهوشی اصولی باید از ترکیبی از داروهای گران قیمت استفاده کرد و فرمول های خاصی برای بیهوشی وجود دارد. حیوان شما در زمانی که باید بیهوش شود ابتدا باید داروهای پیش بیهوشی برایش استفاده شود تا دوز داروی بیهوشی مورد نیاز برای یک بیهوشی عمومی و متوازن کاهش یابد. همچنین باید برای حیوان آنژیوکت نصب شود و حیوان به سرم وصل شود تا مایعات مورد نیاز بدن حیوان تامین شود و اگر خدای ناکرده در حین بیهوشی اتفاقی برای حیوان افتاد بتوان از طریق آنژیوکتی که در رگ حیوان شما کارگذاشته شده است به سرعت دارو های لازم برای احیای حیوان را تزریق کرد که در این زمان تزریق عضلانی جوابگو نیست. بروید و ببینید کدام یک از افرادی که عقیم سازی ارزان انجام می دهند این استاندارد ها را رعایت می کنند؟ نکته دیگر این است که در زمان ریکاوری از بیهوشی باید داروهای آرامبخش و شل کننده عضلانی با داروهای ضد آنها خنثی شوند، حیوان شما باید اکسیژن بگیرد و جراح باید بالاسر حیوان شما باشد تا در زمان ریکاوری و بازگشت از بیهوشی حیوان شما اتفاقی برای حیوان شما نیافتد.

از جمله استاندارد های دیگر و لازم برای این عمل جراحی اینست که این جراحی باید در شرایط استریل قرار بگیرد، یعنی باید از ست استریل جراحی استفاده شود، از نخ های تاریخ دار و استاندارد باید برای بخیه کردن و لیگاتور کردن در حیوان شما استفاده شود، روی حیوان باید با پارچه های سبز یا آبی استریل پوشانده شود که به آنها شان می گوییم و یک تیم جراحی باید این عمل را انجام دهد و این جراحی را اصولا نباید فقط یک نفر انجام دهد. برای هر جراحی یک تیم جراحی لازم می باشد. حد اقل یک جراح، یک دستیار جراح، و یک متخصص بیهوشی. جراحی که خود وسط جراحی بیهوشی را کنترل می کند نمی تواند استریلیتی جراحی را رعایت نماید. یک جراح خوب باید این عمل را با دستکش جراحی، درست پس از آن که دست خود را به طریقه اصولی می شوید و خشک می کند همراه با یک لباس مخصوص که روی لباس جراحی می پوشد و ما به آن گان می گوییم انجام دهد. تیم جراحی باید کلاه و ماسک داشته باشد. لامپ یو وی باید در اتاق عمل باشد تا بتوان سطح میز اتاق عمل و سایر وسایل را ضدعفونی کرد. شما فرض کنید در یک اتاق عمل در ظرف مدت یک روز تعداد زیادی جراحی عقیم سازی انجام شود، چطور می توان به رعایت اصول استاندارد استریلیتی امیدوار بود؟ آیا به صرف قیمت پائین تر درست است که حیوان خود را دست یک فرد غیر متخصص قرار دهیم تا هر بلایی خواست سر حیوان ما بیاورد؟

در مرکز ما تمامی وسایل و داروهایی که برای حیوان شما استفاده می شود استاندارد بوده و دارای تاریخ معتبر می باشد. در مرکز ما اصول بیهوشی استاندارد برای حیوان شما استفاده می شود، حیوان شما توسط یک تیم جراحی به سرپرستی دکتر مشیری پژوهشگر نخبه کشوری و دارای مدرک دانشگاهی دکتری تخصصی جراحی انجام می شود، در مرکز ما برای حیوان شما از بهترین داروهای بیهوشی و پیش بیهوشی و ریکاوری موجود در سطح جهان استفاده می شود و در نهایت جراحی تحت استریلیتی کامل انجام می شود. برای حیوان شما حتما آنژیوکت نصب می شود و حتما سرم تراپی برای حیوان شما انجام می شود. حیوان شما هیچ خاطره ای از حین عمل جراحی به خاطر نخواهد داشت.

حال این شما هستید که باید قضاوت کنید بین قیمت های خیلی پائین و غیر واقعی با قیمت معقولی که ما و سایر مراکز معتبر می گیرند. با یک حساب و کتاب سرانگشتی متوجه خواهید شد که قیمت های ارزانی که برخی برای عقیم سازی دریافت می کنند به دور از واقعیت بوده و حتی پول دارو و مواد مصرفی این جراحی ها نیز نخواهد شد. پس بیاییم قدری واقع بین باشیم و بدانیم هیچ ارزانی ای بی علت نیست. دامپزشکی رستوران نیست که نگاه کنیم مشتری هایش صف کشیده اند یا نه. به کیفیت کار نگاه کنیم و عاقلانه انتخاب کنیم.

اما بعد از عقیم سازی حیوانات نر، ما معمولا داروهای مختلفی را برای کنترل عفونت احتمالی بعد از عمل، التهاب بعد از عمل جراحی، و مشکلات معده ای و روده ای که به دلیل داروهای بیهوشی ممکن است ایجاد شود استفاده می کنیم که متاسفانه برخی از مراکز از این داروها استفاده نمی کنند. همچنین در مرکز ما برای حیوان شما از داروهای تقویتی و مولتی ویتامین های تزریقی نیز استفاده می شود و حیوان شما کاملا هشیار به شما تحویل داده می شود. ما در مرکز دامپزشکی دکتر مشیری به هیچ عنوان حیوان را بیهوش به شما تحویل نخواهیم داد و اجازه نمی دهیم حیوان شما بیهوش مرخص شود چون ممکن است در راه منزل و یا در منزل برای حیوان شما اتفاقی بیافتد و یا حتی حیوان شما بمیرد. اینها همه از سر تجربه است و یادتان باشد تجربه ای که بر پایه دانش و پژوهش باشد اتفاقی نیست.

معمولا آنژیوکت حیوان نر را پس از جراحی و تجویز داروها می کشیم و دو الی سه روز هم تزریق عضلانی برای حیوان شما انجام می دهیم و یا داروی خوراکی به جای آن تجویز می کنیم. ولی برای ماده های عقیم شده ۵ روز آنتی بیوتیک تراپی را انجام می دهیم تا خدای ناکرده عفونتی رخ ندهد و مشکلی پیش نیاید. زخم حیوان شما نیز پانسمان نمی گردد و اصول مراقبتی زخم را به شما آموزش می دهیم تا بتواند بهبود و ترمیم زخم حیوان خود را در منزل به ساده ترین روش ممکن مدیریت نمایید.

اما ما در مورد عمل جراحی عقیم سازی و عوارض آن به تفصیل صحبت کردیم ولی در مورد عوارض دراز مدت آن هنوز صحبت نکرده ایم. حتی اگر ما با اصول کامل حیوان شما را عمل نماییم به واسطه عقیم سازی باز هم حیوان شما در معرض عوارض این عمل قرار دارد. از مهم ترین عوارض بعد از عمل جراحی عقیم سازی، چاق شدن حیوان، آرام شدن بیش از حد حیوان، کم تحرکی، شل شدن کشکک ها و پوکی استخوان می باشد که این آخری خیلی خطرناک است. پس به یاد داشته باشید بعد از عمل عقیم سازی خیلی به ما نیاز بیشتری دارید و باید و حتما توصیه های ما را جدی گرفته و انجام دهید تا حیوان شما دچار مشکل جدی نگردد و دوران پس از عقیم سازی را به بهترین وجه ممکن سپری کند و طول عمر طبیعی خود را داشته باشد.

اما در این قسمت می خواهیم در مورد مزایای عقیم سازی صحبت کنیم. ببینید، کلینیک ما با عقیم سازی حیوانات بیابانی (مثل سگ های ولگرد) و گربه های خیابانی موافق نیست. این به این علت است که حیواناتی که عقیم می شوند دوره درمان پس از عمل جراحی را باید طی کنند و با توجه به اینکه پس از این جراحی درخیابان رها می گردند از سرنوشتشان هیچ اطلاعی در دست نیست. چه بسیار حیواناتی که بی سرپرست بودند و عقیم شدند و رها شدند و در بیابان و خیابان به دلیل عوارض پس از این عمل جراحی مرده اند و کسی هم نمی داند. همچنین این دسته از حیوانات نمی توانند خودشان برای دریافت و انجام توصیه های پس از عمل جراحی به کلینیک ما مراجعه نمایند. پس بهتر است این عمل را در مورد حیوانات بی سرپرست انجام ندهیم. به هر حال ما نمی توانیم به جای خداوند متعال برای جامعه حیوانات خیابانی و بیابانی تصمیم بگیریم. روش های دیگری نیز برای کنترل جمعیت حیوانات ولگرد وجود دارد و اتفاقا کنترل جمعیت برای گربه های خیابانی واقعا محل سوال است. در شهر های ما که این همه موش وجود دارد چرا باید بیافتیم به جان گربه های بی نوا و آن ها را از چرخه زیست حذف کنیم؟ اندکی فکر کنیم.

اما در مورد حیوانات خانگی قضیه مقداری متفاوت است. حیوانی را که به عنوان حیوان خانگی می آورید یا نر است یا ماده یا ممکن است هم نر داشته باشید و هم ماده که خوب شرایط مورد آخر خیلی حساس است. اولین اقدام در عقیم سازی حیوانات خانگی جلوگیری از بروز رفتار های خطرناک جنسی و بروز و ظهور صفات ثانویه جنسی می باشد. حیوانی که در خانه است و عقیم نشده است پس از بلوغ علاقه به جنس مخالف پیدا می کند و همیشه دوست دارد از خانه بیرون رود برای جفت یابی. چنین حیوانی اگر نر باشد شروع به علامت گذاری می کند. خوب این کار را هم معمولا با ادرار انجام می دهند. اگر بیرون از خانه ببریدش ممکن است جفت گیری ناخواسته پیش بیاید که اصلا مورد تایید ما نیست. از طرف دیگر در مورد ماده ها حیوان رفتار هایی انجام می دهد (به خصوص در دوره فحلی) که واقعا صاحب خود را خسته می کند. چنین حیواناتی در زمانی که سیکل جنسی شان فعال شده است معمولا پرخاشگر می شوند و می توانند حتی سلامت شما را تهدید کنند. موارد بیشماری از گربه های نر و ماده به ما ارجاع داده شده اند چون به دلیل صفات ثانویه جنسی صاحبان خود را عاصی کرده اند. نکته بعدی که به عنوان مزیت عقیم سازی در نظر می گیریم، کنترل جمعیت حیوانات موجود در خانه و جلوگیری از جفت گیری ناخواسته می باشد. ما افرادی را می شناسیم که ابتدا دو عدد گربه داشته اند ولی بعد ها این ها در خانه جفت گیری کرده اند و هم اکنون به بیش از ۳۰ عدد رسیده اند. این دیگر خانه نیست؛ یک باغ وحش کوچک است. مزیت مهم تر بعدی برای سلامت خود این حیوانات است. در مورد نر ثابت شده است که عقیم سازی می تواند شانس ابتلا به بزرگی خوش خیم پروستات را کم کند و هم چنین از احتمال ابتلا به سرطان پروستات نیز کم کند. همچنین در جنس ماده نیز چون رحم و تخمدان ها را به طور کامل در می آوریم شانس ابتلا به سرطان تخمدان و رحم به صفر می رسد و چون غدد پستانی تحت تاثیر هورمون های جنسی در جنس ماده می باشند، شانس ابتلا به سرطان پستان نیز کاهش می یابد. البته این در مورد گربه های خیابانی صادق نیست چون گربه ها و سگ های خیابانی فعالیت جنسی دارند و در طول عمر خود چند شکم می زایند، شانس ابتلا به سرطان رحم و تخمدان در آنها بالا نمی رود ولی چون گربه ها و سگ های خانگی جفت گیری ندارند و معمولا آبستن نمی شوند، شانس ابتلا به سرطان های فوق الذکر افزایش می یابد.

اما چه زمانی جهت عقیم سازی حیوان اقدام نماییم:

برای دستیابی به حداقل عوارض زمان زیادی نداریم. این زمان یک بازه کوتاه است. این زمان دقیقا زمانی است که حیوان تقریبا بالغ شده است ولی صفات ثانویه جنسی را بروز نداده است که ما بین ۵ الی ۶ ماهگی در نظر می گیریم. در این زمان ساختار های جنسی خیلی پر خون نیستند و خیلی بزرگ نشده اند و می توان راحت تر آنها را خارج کرد.

این توضیحاتی که اینجا برای شما صاحب دام محترم نوشته ایم، نشان از حداکثر احترام کلینیک دامپزشکی دکتر مشیری برای شماست چرا که سعی کردیم در این نوشتار نکات مهمی را با شما در میان بگذاریم. قطعا ریزه کاری ها  و نکات بسیار دیگری نیز وجود دارد که در زمان مراجعه به کلینیک با آنها آشنا شوید.

ما اعتقاد داریم به جای تعداد بیمار بیشتر برای عقیم سازی، بهتر است کیفیت بالایی از عقیم سازی را ارائه داد. این شما هستید که بین ما و آنهایی که قیمت های نازلی را طلب می کنند یکی را انتخاب کنید و بدانید هیچ ارزانی بی حکمت و بی علت نیست.

با ما برای سلامت حیوان خانگی خود همراه باشید.

نویسنده: دکتر علی مشیری، دکتر دامپزشک و متخصص (دارنده بورد) جراحی دامپزشکی و پسا دکتری

انتشار این مطلب با ذکر منبع آن و گذاشتن لینک آن بلامانع است و در غیر این صورت هر گونه سوء استفاده و یا کپی برداری از آن مشمول پیگرد قانونی خواهد بود.